Thuốc nào nên và không nên dùng khi bị sốt xuất huyết?

Ở nước ta, sốt xuất huyết lưu hành rất phổ quát, xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là vào thời gian từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm. Khi bị sốt xuất huyết người bệnh sẽ có triệu chứng sốt cao; nhức đầu; đau cơ, khớp... rất dễ lầm lẫn với triệu chứng của cảm cúm, viêm họng, sốt phát ban nên người bệnh thường tự mua thuốc về uống. Việc dùng không đúng thuốc sẽ gây xuất huyết nặng và có thể dẫn tới tử vong. Vậy khi bị sốt xuất huyết , những thuốc nào được dùng và những thuốc nào không được dùng?

Hiện vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu mà đốn dùng thuốc để điều trị triệu chứng của bệnh.

Thuốc hạ sốt, giảm đau

Một trong những thuốc cần dùng là thuốc hạ sốt, giảm đau. Chỉ dùng paracetamol đơn chất để hạ sốt, giảm đau trong trường hợp này. Trong mỗi sản phẩm thuốc đều ghi rất rõ liều dùng, cách dùng, người bệnh cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng để dùng thuốc cho đúng. Cách 4-6 giờ mới được dùng thuốc một lần.Không được dùng ngắn hơn khoảng cách này hoặc tự tiện tăng liều thuốc (vì trong sốt xuất huyết sốt cao thường khó hạ, nhất là những ngày đầu, người bệnh thường nóng ruột tự ý tăng liều thuốc bằng cách uống thêm liều hoặc vừa uống vừa đặt hậu môn) dẫn đến quá liều. Paracetamol tương đối không độc với liều điều trị nhưng khi quá liều sẽ gây hại gan (ngộ độc, làm thương tổn gan, suy giảm chức năng gan). Khi bị suy giảm chức năng gan sẽ làm nặng thêm tình trạng rối loạn đông máu, càng làm cho xuất huyết thêm trầm trọng. Không được uống rượu khi dùng thuốc, vì rượu sẽ làm tăng tác dụng có hại trên gan của paracetamol. Ngoài uống thuốc cần nới lỏng xống áo và lau mát cơ thể bằng nước ấm.

Dùng aspirin sẽ làm trầm trọng hơn tình trạng xuất huyết.

Tuyệt đối không được dùng aspirin trong sốt xuất huyết. Aspirin là thuốc hạ sốt, giảm đau, chống viêm không steroid, nhưng lại là thuốc có tác dụng ức chế kết tập tiểu cầu. Chính vì tác dụng ức chế kết tập tiểu cầu, chống đông máu nên thuốc không được dùng cho người có bệnh ưa chảy máu hoặc có nguy cơ chảy máu như sốt xuất huyết. Nếu dùng aspirin sẽ làm cho nguy cơ chảy máu tăng lên, làm cho việc xuất huyết không cầm được, sự rối loạn đông máu càng trầm trọng hơn, có thể xuất huyết dạ dày, nội tạng, hiểm nguy đến tính mệnh. Không chỉ gây hiểm cho bệnh mà người bệnh còn có nguy cơ gặp tác dụng phụ của thuốc, ví dụ như buồn nôn, nôn, khó tiêu, khó chịu ở thượng vị, ợ nóng, đau dạ dày, loét dạ dày - ruột... Đối với trẻ thơ, khi dùng thuốc này còn gây hội chứng Reye ở trẻ. Hội chứng Reye là một bệnh có liên can trực tiếp đến não và gan... sẽ gây ra hiện tượng phù não, thoái hóa tế bào tâm thần não, suy gan... Bệnh bắt đầu với triệu chứng thở nhanh và lượng đường trong máu thấp, nôn mửa, thậm chí co giật hoặc hôn mê. Hội chứng Reye thường xuất hiện ở trẻ dưới 5 tuổi nhưng có thể gặp ở trẻ lớn hơn. Hiện vẫn chưa có cách điều trị, bệnh nhân có thể tử vong trong vòng vài ngày hoặc trở nên tàn phế suốt đời.

Ngoài aspirin thì vớ các kháng viêm không steroid đều có tác dụng ức chế kết tập tiểu cầu (tuy chừng độ không mạnh như aspirin) nhưng cũng không có lợi trong bệnh sốt xuất huyết. Trên thị trường có một số sản phẩm phối hợp chữa cảm cúm, làm giảm đau có chứa kháng viêm không steroid như là ibuprofen, diclofenac... Vì vây, người bệnh cần lưu ý đọc kỹ thành phần của thuốc hoặc hỏi dược sĩ, bác sĩ để tránh dùng phải các thuốc trên.

Bù dịch sớm bằng đường uống

Khuyến khích người bệnh uống nhiều nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh,...) hoặc nước cháo loãng với muối. Đối với nước oresol cần pha đúng tỷ lệ theo hướng dẫn trên bao bì, dùng nước đun sôi để nguội để pha. Pha lượng nước ít hơn hoặc nhiều hơn so với khuyến cáo đều gây hại.

Thuốc kháng sinh

Kháng sinh không được khuyến cáo sử dụng trong sốt xuất huyết vì sốt xuất huyết là do virut gây nên mà kháng sinh lại không diệt được virut. Chỉ dùng kháng sinh khi có diễn đạt của nhiễm trùng (điều này phải do thầy thuốc khám, chỉ định dùng và khi dùng cũng cần tránh các dịch thuật hạ long, quảng ninh kháng sinh gây giảm tiểu cầu, gây hại gan, thận). Như vậy, nếu người bệnh tự tiện mua kháng sinh về dùng sẽ gây hoang toàng tiền bạc, người bệnh lại có nguy cơ gặp phải tác dụng phụ của thuốc (nhất là đối với người có cơ địa dị ứng) làm cho người bệnh cùng một lúc mắc nhiều bệnh như vừa bị sốt xuất huyết, vừa bị dị ứng thuốc, việc chữa trị sẽ phức tạp hơn, tốn kém rất nhiều cho người bệnh.

Bệnh sốt xuất huyết Dengue có mô tả lâm sàng đa dạng, diễn biến chóng vánh từ nhẹ đến nặng. Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba tuổi: thời đoạn sốt, tuổi hiểm và thời đoạn bình phục. Nếu không được phát hiện sớm, điều trị đúng và kịp thời sẽ dễ dẫn tới tử vong. bởi vậy, khi người bệnh có các trình bày lâm sàng ở thời đoạn sốt như sốt cao đột ngột, liên tiếp; nhức đầu chán ăn, buồn nôn; đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt; da sung huyết (thường có chấm xuất huyết ở dưới da), chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam... cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị hạp. Tránh tự ý dùng thuốc không đúng sẽ làm trầm trọng thêm bệnh.

DS. Hoàng Thị Thủy